Woke is het hoogste stadium van kapitalisme
De term woke zou aanduiden dat iemand zich bewust is van sociale en politieke kwesties, zoals ongelijkheid en onrechtvaardigheid, en zich actief engageert om deze ongelijkheid te bestrijden. Het probleem is dat dit engagement geen eindpunt heeft. Woke wil in elke interactie sociale onrechtvaardigheid ontdekken. Deze obsessieve, wantrouwende en moreel verontwaardigde houding heeft tot gevolg dat iedere (vermeende) ongelijkheid gevoelens van verongelijktheid aanwakkert. Al worden we in absolute zin meer gelijk gemaakt, dan nóg nemen afgunst en onverdraagzaamheid toe omdat de kleine verschillen worden uitvergroot om het activisme te voeden. Bij een nadere analyse van deze ideologie, blijkt bovendien dat woke een marketingstrategie is, die juist aanwakkert wat het claimt te bestrijden.
De paradox is dat ‘woke’ pretendeert tegenstand te bieden aan de ongelijkheid die wordt veroorzaakt door de kapitalistische productiewijze, maar tegelijk de ultieme belichaming en voortzetting is van deze productiewijze. Want nu het individu is losgetrokken uit alle hechtende banden (het economisch gilde is ontbonden, vandaag volgen de kerk en het vaderland – zelfs het familieverband staat onder druk) worden nieuwe identiteiten aangedragen en gecommercialiseerd om deze leegte te vullen. De maatschappelijke betrokkenheid wordt uit de gemeenschap weggezogen en overgeheveld naar identitaire consumptieproducten. Een mens met een ‘dunne’ identiteit hunkert naar consumeerbare symbolen om een eigen identiteit mee uit te drukken.
In Nederland heeft onlangs Laurens Buijs, docent aan de Universiteit van Amsterdam, dit fenomeen op de kaart gezet. Sinds hij werd gecanceld wegens zijn kritiek op ‘non-binariteit’, eist hij veel aandacht op. Buijs profileert zich als een grote klokkenluider, wat helaas het werk van anderen overschaduwt. Mensen als Paul Cliteur werkten decennia in stilte, onder aanhoudende tegenwerking en dagelijkse laster in de wandelgangen. Rechtse academici en cultuurmakers kampen al véél langer met linkse intolerantie. Zij betalen er een grote persoonlijke prijs voor om de toorts van de Westerse cultuurcanon brandende te houden, doch krijgen – omdat zij geen linkse achtergrond hebben zoals Laurens Buijs – van media geen kans om hierop de aandacht te vestigen.
Naast het negatieve effect van deze overschaduwing, is de impact van woke ook catastrofaal op het niveau van de individuele identiteit. Woke zet namelijk aan tot identificatie met outsiders als een ‘way out’ ten aanzien van persoonlijke tekortkomingen en maatschappelijk falen. In plaats van te onderzoeken wat je kunt verbeteren op een persoonlijk niveau, worden mensen verleid om te verzinken in: “Ik kom niet aan de bak omdat ik een andere huidskleur heb, een andere seksuele geaardheid heb” – vul het verder maar in. Woke conditioneert mensen om de wereld door de lens van minderheidskenmerken te ervaren: daarmee wordt iedere tegenslag in het leven een bewijs van discriminatie. Die slachtofferidentiteit wordt vervolgens aangemoedigd in subculturen die sterk worden vermarket.
Een ander voorbeeld zijn de ‘digitale nomades’. Dikwijls profileren zij zich als progressieve kosmopolieten die de wereld ontdekken en de corporate bureaucratieën in de Westerse wereld ontvluchten. Vaak belanden zij in landen waar het leven aanzienlijk goedkoper is, wat weer nieuwe vormen van economische afhankelijkheid schept. In Zuid-Afrika zitten er veel wereldburgers en globetrotters in goed beveiligde laptopcafé’s. Ondanks alle progressieve voornemens verwezenlijkt dit nieuwe vormen van segregatie.
Ook transseksualiteit is een voorbeeld. Iemand zou kunnen denken dat geslachtsveranderingen een uitweg bieden aan burgerlijke normstellende kaders, die zouden bepalen wat ‘mannelijkheid’ en ‘vrouwelijkheid’ zijn. De praktijk is echter dat transseksualiteit het lichaam als een winstobject onderwerpt aan de medische en farmaceutische industrie. Die industrie heeft er een financieel belang bij om verwarring en onzekerheid te zaaien over aangeboren geslachtelijke identiteiten. Hiernaast speelt het fenomeen ‘drag queens’, wat een commercialisering is van vrouwelijkheid. Die tonnen aan glitters, make-up en dramatische outfits zijn een hypercommerciële overdrijving van de vrouwelijke identiteit.
Het maskeren van persoonlijke tekortkomingen door ze te verbinden aan de woke-ideologie, gaat een perverse symbiose aan met het kapitalisme waar woke zogezegd tegen rebelleert. Want het mediakapitaal bombardeert ons 24/7 met YouTubers die in villa’s wonen omdat zij rijk werden met bijvoorbeeld nagellak opdoen voor een webcam. De onuitgesproken vraag die met dit impulsenbombardement voortdurend meekomt, luidt: “Als zij rijk kan worden met malle filmpjes, waarom woon jij dan niet in een villa? Je hebt toch gestudeerd?” Hier zien we een perverse symbiose van kapitalistische prestatiedrang en identitaire onzekerheden. Het kapitalisme wekt een existentiële twijfel op het meritocratische vlak, die daarna een tribale uiting krijgt via de woke identiteitspolitiek. Daarin voorziet het kapitalisme ook weer. Enter de Che Guevara shirts, de Palestijnse sjaals, regenboogvlaggen en regenboog polspandjes.
Door zichzelf ‘woke’ te noemen en zich te profileren als een onderneming die strijdt voor sociale rechtvaardigheid en gelijkheid, hopen bedrijven meer klanten te lokken en hun imago te verbeteren. Dit heet ‘woke-washing’. Bedrijven en merken profileren zichzelf graag als woke om uit te venten dat ze zich inzetten voor maatschappelijke kwesties zoals sociale rechtvaardigheid en gelijkheid. Dit varieert van het steunen van bepaalde goede doelen tot het aanbieden van producten die ‘duurzaam’ of ‘ethisch verantwoord’ zouden zijn.
Hopelijk is de keerzijde van deze insteek nu duidelijk. Want het is een paradox dat de woke beweging – die zogenaamd opkwam om te strijden tegen de excessen van het kapitalisme en andere vormen van onderdrukking – gelijktijdig wordt gebruikt als een marketingtrend om winsten te maximaliseren en de consumptie te bevorderen. Het benoemen van de problematische aspecten van deze trend, wijst erop dat woke inderdaad hét hoogtepunt van kapitalisme is, aangezien woke bijdraagt aan de commercialisering van sociale rechtvaardigheid.
Als u het graafwerk en de visievorming van Sid Lukkassen waardeert, steun hem dan structureel via zijn persoonlijke BackMe-pagina, en om up to date te blijven, abonneer u op zijn Telegram-kanaal. Sid is u hartelijk dankbaar!
